Leśne przedszkola przywodzą na myśl obraz dziecka pochłoniętego przez działanie podejmowane w otoczeniu przyrody. Takiego dziecka, które – jak pisze Ken Robinson – „uchwyciło swój żywioł”[1] i działa z pasją. Richard Louv zauważa, że „pasja bierze się z samej ziemi, wydobyta ubłoconymi rączkami dziecka. Podróżuje w górę upaćkanych trawą rękawów prosto do serca. Jeśli mamy uratować ochronę środowiska i samo środowisko, musimy uchronić nasz gatunek wskaźnikowy zagrożony wyginięciem: dziecko na łonie natury”^[2]. Kluczowe pytanie brzmi, jak tego dokonać. Jednym z rozwiązań, które może pomóc w przeciwdziałaniu syndromowi deficytu natury[3], są leśne przedszkola, czerpiące inspiracje z różnych koncepcji, nurtów i teorii pedagogicznych.

Cechy charakterystyczne leśnych przedszkoli

Leśne przedszkola funkcjonują z powodzeniem od wielu lat w krajach skandynawskich, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Czechach, Stanach Zjednoczonych i innych miejscach świata. W Polsce tego typu inicjatywy zaczęły się pojawiać w 2014 roku i systematycznie ich liczba rośnie. Wśród cech charakteryzujących leśne przedszkola można wyróżnić:

– 80 procent czasu w ciągu roku spędzane poza budynkiem, w otoczeniu przyrody (wychowanie „bez ścian i sufitów”);
– dbanie o odpowiedni strój, umożliwiający przebywanie poza bazą w różnych warunkach pogodowych;
– bazy umiejscowione przy (w) lasach, parkach itp.;
– bazy stacjonarne w jurtach, namiotach sferycznych, barakowozach, czasami w budynkach, lub brak stałej bazy (przy mniej sprzyjających warunkach pogodowych korzystanie z pomieszczeń zaprzyjaźnionych szkół, bibliotek lub innych instytucji kultury, takich jak muzea);
– niewielkie grupy różnowiekowe;
– element wędrówki wpisany w plan dnia;
– brak „klasycznych” zabawek, korzystanie z darów natury, pomocy dydaktycznych wykonanych z naturalnych materiałów, na przykład drewna, słomy;
– posiłki bazujące na pełnowartościowych produktach, często przynoszone z domu, przygotowywane wspólnie;
– różne formy prawne (przedszkola niepubliczne, punkty przedszkolne, przedsięwzięcia fundacji, grupy nieformalne).
Ogólne założenia pedagogiczne koncepcji leśnego przedszkola, opracowane przez stowarzyszenie Wurzeln und Flügel e.V., obejmują następujące elementy:
– edukacja całościowa (holistyczna): poprzez zaangażowanie emocjonalne („serce”), aktywność intelektualną („głowa”) i doświadczenie zmysłowe („ręce”) dzieci rozwijają swoje kompetencje i umiejętności;
– stwarzanie przestrzeni dla własnych (inicjowanych przez dziecko) gier i zabaw w naturze;
– traktowanie każdego dziecka jako odkrywcy i naśladowcy;
– postrzeganie zmysłowe oraz rozwój motoryczny jako najważniejszy fundament dla późniejszego procesu uczenia się;
– rozwój osobowości dziecka do odpowiedzialności za siebie i dojrzałego funkcjonowania w grupie (wspólnocie)[4].