Relacja, dialog i porozumienie jako wyzwania współczesnej edukacji

We współczesnym świecie zmienia się wiele sfer ludzkiego życia. W ciągu ostatnich dziesięcioleci transformacji uległy między innymi role dorosłych i dzieci i relacje pomiędzy nimi. Jak pisze Jesper Juul, idea równego traktowania wszystkich członków rodziny pojawiła się już w latach 70.[1] Ten sam autor wskazuje, że również w procesie nauczania istotne są równe i pełne szacunku relacje. Zauważa, iż nauczyciel, który interesuje się tylko realizacją programu szkolnego i postępami uczniów, nie tworzy optymalnych warunków do efektywnej nauki. Dopiero budowanie relacji, a także poważne traktowanie myśli i uczuć dzieci wspiera proces nauczania i nabywania życiowych kompetencji[2]. Takich samych wniosków dostarczają badania z dziedziny neurobiologii i psychologii, ukazujące, jak przebiegają procesy uczenia się oraz jaki wpływ na nie ma motywacja. Z badań tych wynika, że człowiek w naturalny sposób dąży do tworzenia dobrych relacji z innymi. Jeśli mu się to udaje, efektywność wychowania i nauczania oraz wewnętrzna motywacja rosną[3]. Joachim Bauer stwierdza, że „pełny rozwój neurobiologicznego wyposażenia człowieka możliwy jest jedynie dzięki relacjom międzyludzkim”[4].

W budowaniu dobrych relacji podstawową funkcję pełni komunikacja. To nieustanny proces, przez cały czas bowiem postawą ciała, mimiką, gestykulacją i słowami przekazujemy informacje. Skuteczna komunikacja, która leży u podstaw wychowania w duchu porozumienia i dialogu, jest zrozumiała dla obu stron – zarówno dla dorosłego, jak i dla dziecka. Badania relacji nauczyciela i ucznia jakie przeprowadził James Tunney, pokazują, że uczniowie nie mają przekonania o tym, że nauczyciel ich lubi, choć jemu samemu wydaje się, że taki przekaz im wysyła[5]. Jak pisze Alfie Kohn, odbiór komunikatu może być inny, niż zakłada nadawca. Dlatego w procesie komunikacji z dzieckiem należy zwrócić uwagę na przesłanie, jakie do niego trafia, a nie na to, które wysyła dorosły[6].