Magdalena Mazik, Marlena Nikody, Maria Prawelska, Anna Pyzik, Edyta Wyżga
Dział Wiedzy o Sztuce

Wyzwania edukacji

Przyszłość kształtowana jest przez teraźniejszą edukację, dlatego 16. numer „MOCAK Forum” poświęcamy stojącym przed nią wyzwaniom i szukaniu odpowiedzi na pytanie, jaką rolę może współcześnie odgrywać muzeum. Horyzont refleksji w niniejszym numerze wyznacza codzienność muzealnej pracy edukacyjnej. Mapujemy idee i podejmujemy refleksje w obrębie kilku bloków tematycznych: edukacji reparacyjnej, dostępności, ekologii, edukacji globalnej oraz akademickiej edukacji artystycznej.

Ważnym tematem pojawiającym się w niniejszym numerze jest edukacja reparacyjna, która stanowi zestaw dobrych praktyk wspierających politykę sprawiedliwości społecznej. Zakłada ona nie tylko krytyczną problematyzację wystawienniczych programów muzealnych przez dywersyfikowanie narracji wokół nich, ale również umożliwianie lepszego kontaktu w obrębie zespołu muzealnego. Opiera się na tolerancji i szacunku oraz rezygnacji z hierarchicznej edukacji kulturalnej. Cały ten blok tekstów łączy myśl o krytycznym potencjale edukacji oraz otwartym na różnorodność podejściu do nauczania, między innymi o przeszłości, zarówno w kontekście muzealnym, artystycznym, jak i kulturowym. Wkładka edukacyjna autorstwa Pameli Bożek może służyć za praktyczną lekcję tego rodzaju myślenia.

Równie istotnym elementem budowania programu edukacyjnego i wystawienniczego jest dostępność. Widoczne w ostatnich kilku latach włączające działania dostępnościowe w instytucjach kultury niezaprzeczalnie wpłynęły na kształtowanie modelu tych miejsc. Problem dostępu do dóbr kultury zdecydowanie wykracza poza ograniczenia czysto fizyczne, związane na przykład z barierami architektonicznymi. Dotyczy także udogodnień wizualnych, komunikacyjnych czy sensorycznych. Współtworzenie modelu muzeum dostępnego wymaga podejmowania komplementarnych działań i ciągłego tworzenia na nowo i doskonalenia metod pracy. Grupę odbiorców ze szczególnymi potrzebami stanowią nie tylko osoby z niepełnosprawnościami, ale także wszyscy ci, którzy nie mogą zapoznać się z danym obiektem w oryginalnej formie. Myślenie o tej części publiczności powinno być wpisane w programową działalność instytucji.

Kształtowanie debaty publicznej nie może być pozbawione autorefleksji i krytycyzmu. W numerze znajdziemy teksty problematyzujące zadania edukacyjnych instytucji formacyjnych: od domu kultury i muzeum po akademię oraz różne formy społeczności uniwersyteckiej. Ten przegląd wspólnotowego podejścia do edukacji uzupełnia perspektywa prywatna – esej wizualny Konrada Żukowskiego o historii jego twórczości.

Jako jedno z wyzwań współcześnie stojących przed edukacją prezentujemy także tematykę kształcenia ekologicznego jako działania nastawionego na budowanie osobistej relacji z przyrodą. W Polsce inicjatywy muzealników skupione wokół wspólnego celu zmiany systemowej oraz wymiany dobrych praktyk w tym obszarze dopiero się zawiązują.

Prezentowane w tekstach techniki oraz metody edukacji alternatywnej, zarówno te opierające się na kontakcie z naturą, jak i te mogące być w niej realizowane, ale metodologicznie odrębne, są już obecne lub wprowadzane do oferty muzeum w ramach zajęć. O części z nich można przeczytać między innymi w artykule Moc doświadczania (i) szacunku, który jednocześnie zarysowuje wspólne pole dla tekstów o edukacji alternatywnej, jakim jest właśnie kategoria szacunku, bazowa dla wszystkich prezentowanych metod – edukacyjnych, psychologicznych i komunikacyjnych.

Po raz pierwszy w historii czasopisma „MOCAK Forum” numer nie ma jednego redaktora, ale ilustruje wielogłos naszego zespołu. Pod koniec 2018 roku w MOCAK-u powstał Dział Wiedzy o Sztuce, odpowiadający za całokształt edukacji i projektów społecznych. Prowadzi on także Bibliotekę MOCAK-u, jest odpowiedzialny za działania na rzecz dostępności. Wierzymy, że zebrane w niniejszym wydaniu teksty przyczynią się do rozwoju debaty na temat wyzwań stojących zarówno przed edukatorami, muzealnikami, artystami oraz badaczami współczesnej kultury, jak i przed publicznością.

Zapraszamy do lektury!