Ekologie współtworzenia

 

 

 

Podczas rocznej rezydencji Katarzyna Krakowiak-Bałka będzie pracować z architekturą budynku muzeum. Wyznaczona przez artystkę linia symbolicznie przecinająca cały obiekt rozpoczyna się od ul. Lipowej, następnie przechodzi przez patio i Galerię Alfa, by zakończyć się w przestrzeniach od strony ul. Ślusarskiej.

Jest to pierwszy tego typu projekt site-specific, oparty na rezydencji artystycznej i trzysezonowej współpracy. Kluczowy jest tu sam proces: rozwijanie praktyki twórczej w dialogu z otoczeniem, czasem oraz ewoluującymi warunkami pracy.

Instalacja Gniazdo będzie pierwszą odsłoną rezydencji, w której muzeum zostaje potraktowane jak organizm – zastana architektura, którą można nadpisywać, renegocjować i uzupełniać o nowe warstwy znaczeniowe. Krakowiak proponuje tu radykalne przesunięcie akcentów: z architektury rozumianej jako statyczna scenografia dla ludzkiego życia na architekturę pojmowaną jako aktywny, wrażliwy uczestnik relacji międzygatunkowych, społecznych i materialnych.

Inspiracją są gniazda afrykańskich gatunków ptaków tworzących złożone struktury – wielotonowe, wiszące miasta powstające dzięki zbiorowej pracy wielu pokoleń. Fascynuje ją to, jak w ekstremalnych warunkach klimatycznych rozwija się precyzyjny system termoregulacyjny i społeczny.

W analizie tych ptasich strategii krystalizuje się autorska perspektywa artystki, definiująca architekturę nie w kategoriach rzeczy („budynek”), lecz w kategoriach czynności: jako nieustanne splatanie, naprawianie, trwanie i adaptowanie. W obliczu wyczerpania się modernistycznych narracji o kontroli i indywidualnym autorstwie, model ten jawi się jako system zdolny do samoregulacji. Krakowiak przenosi tę logikę na grunt sztuki, tworząc instalację, która – podobnie jak ptasie gniazda – jest „wielopokoleniowym” zapisem gestów. Forma przestrzenna staje się tu dowodem istnienia ecologies of togetherness – ekologii bycia razem, w której kształt schronienia wyłania się nie z wizji projektanta, lecz z dynamiki relacji.

Abstrakcyjna teoria zyskuje fizyczny ciężar poprzez osadzenie projektu w specyfice lokalnej. W marcu, w pierwszej odsłonie projektu, widzowie wejdą w przestrzeń „pergoli” MOCAK-u – dotąd miejsca opuszczonego i pustego – nad którą powstanie Gniazdo. Będzie to doświadczenie zanurzenia w strukturze jednocześnie obcej i znajomej: utkanej z przemysłowych odpadów, a jednak naśladującej formy natury.

Projekt wchodzi w dialog z tożsamością Zabłocia. Dzielnica ta była historycznie określana przez fabryki kabli i przemysł elektrotechniczny. Krakowiak sięga po „czyste odpady”: kilometry fluorescencyjnych żyłek, przewodów, otulin i technicznych linek, które jako poprodukcyjny odrzut utraciły swoją pierwotną funkcję. W geście artystycznym ta przemysłowa materia zostaje odzyskana i przekształcona.

Gniazdo „żywi się” aktywnością otoczenia, gęstniejąc i zmieniając swój charakter wraz ze zmianą pór roku. Instalacji będą towarzyszyć działania performatywne zaprojektowane przez artystkę.

 

Dr hab. Katarzyna Krakowiak-Bałka (ur. 1980) w 2006 roku ukończyła Pracownię Transplantacji Rzeźby na ASP w Poznaniu, przekształconą następnie w Pracownię Działań Przestrzennych. W latach 2004–2007 współprowadziła Pracownię Transplantacji Rzeźby jako asystentka prof. Mirosława Bałki. Tytuł doktorski otrzymała na Wydziale Sztuki Mediów ASP w Warszawie w 2013 roku, a habilitację – w 2019 roku na Wydziale Rzeźby i Intermediów ASP w Gdańsku. Krakowiak-Bałka pracuje na skalę międzynarodową realizując projekty w prestiżowych instytucjach sztuki na całym świecie. Jest artystką uznaną i uhonorowaną wieloma nagrodami, m.in. St. John’s College Uniwersytetu Oksfordzkiego, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury Splendor Gedanensis oraz fundacji Trust for Mutual Education, a także laureatką nagrody specjalnej za wystawę indywidualną na Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji (2012), jako jedna z niewielu polskich twórczyń i twórców wyróżnionych na tym cyklicznym wydarzeniu. Ważna jest dla niej działalność dydaktyczna. W latach 2011–2019 wykładała w Pracowni Wnętrz Miejskich Wydziału Architektury Wnętrz ASP w Gdańsku. Od 2019 roku prowadziła Pracownię Przestrzeni Działania Dźwięku na Wydziale Sztuki Mediów ASP w Warszawie. W roku akademickim (2022/2023) na tym samym Wydziale rozpoczęła działalność Międzywydziałowa Pracownia Działań prowadzona przez nią wspólnie z prof. Mirosławem Bałką. Katarzyna Krakowiak-Bałka pracuje na styku architektury i dźwięku, dokonując odkrywczych odwróceń i translacji. Akustyczne badania nad materią łączą się w jej sztuce z zainteresowaniem emocjonalnym, społecznym i kulturowym wymiarem funkcjonowania dźwięku, w tym słowa mówionego.